Περί προσδοκιών

Σκέψεις με αφορμή το κείμενο “Karma-Yoga, The Way of Self-Transcending Action” από το βιβλίο “The Deeper Dimensions of Yoga” του Georg Feuerstein.

Πριν πολύ, πολύ καιρό είχα ξεκινήσει να διαβάζω το βιβλίο του Georg Feuerstein “The Deeper Dimensions of Yoga” με τον γνωστό μου τρόπο να ξεφυλλίζω πάντα καλά ένα βιβλίο προτού το διαβάσω ολόκληρο, σταματώντας στα σημεία που έδειχναν να έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.  Ένα από αυτά τα σημεία υπήρξε και το κεφάλαιο “Karma-Yoga, The Way of Self-Transcending Action”, το οποίο είχα διαβάσει τότε με τον ενθουσιασμό και την όρεξη κάποιου που ήθελε να μάθει τα πάντα για αυτή τη «γιόγκα της δράσης» (karma yoga) που δίδασκε ένας τόσο φωτισμένος δάσκαλος όπως ο Krishna της Bhagavad Gita σε έναν νεαρό πρίγκηπα της ευγένειας και του ήθους του Arjuna.

Και πέρασε άλλος τόσος πολύς καιρός μέχρι το βιβλίο να έρθει και πάλι στα χέρια μου και να ξαναδιαβάσω το ίδιο κεφάλαιο με πιο ώριμη πλέον ματιά αλλά και πιο «φορτωμένη» με τα ερωτηματικά που έφερνε μαζί της. Και τα περισσότερα από αυτά είχαν ως κοινή αφετηρία την εξής χιλιοακουσμένη – στα δικά μου τουλάχιστον αυτιά – πρόταση: Ένας γιόγκι δεν πρέπει να έχει προσδοκίες στη ζωή.

Ποιό πραγματικό όφελος μπορεί να έχει για τον σύγχρονο άνθρωπο μια άποψη, όπως η παραπάνω, καθόλα προβληματική ως προς τη διατύπωση και σύλληψή της και πόση σύγχυση του δημιουργεί; Διότι, είναι πραγματικά περίεργο πως μπορεί ένα σύστημα, της γιόγκα εν προκειμένω, που στοχεύει να σε φέρει σε ισορροπία με τον μέσα και έξω κόσμο σου, να τείνει τόσο προς τα άκρα, διδάσκοντας σε πως όλες, χωρίς καμία εξαίρεση, οι προσδοκίες που έχεις ως άνθρωπος είναι απειλές για την πνευματική σου ζωή και γι’αυτό οφείλεις να τις πατάξεις με τον ίδιο συντριπτικό τρόπο που θα εξουδετέρωνες το πιο δηλητηριώδες και τρομακτικό φίδι που θα σε πλησίαζε σε κάποιον εφιάλτη σου για να απειλήσει τη ζωή σου.

Μια «άκρως» συγκρουσιακή, όλοι θα συμφωνούσαμε, λογική, δεδομένου ότι αντιβαίνει σε μια φυσική ανάγκη, της επιθυμίας για ζωή και ως εκ τούτου, για εξέλιξη, μιας και η πρώτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δεύτερη. Ως προς την εξέλιξη για την οποία μας μιλά, ειδικότερα, το σύστημα της γιόγκα, χωρίς να έχει ως εξοπλισμό του την προσδοκία να γνωρίσει την αλήθεια για τον εαυτό του θα ήταν μάλλον απίθανο να τα καταφέρει κανείς στο μεγάλο και κακοτράχαλο πολλές φορές μονοπάτι της γνώσης. Να έχει τη θέληση να συνεχίσει, όταν μπρος στις δυσκολίες που θα συναντήσει, τα πάντα μέσα του θα φωνάζουν να παραιτηθεί.

Σίγουρα, θα πρέπει οι προσδοκίες του να είναι κατάλληλες για το συγκεκριμένο μονοπάτι. Δεν μπορεί να είναι, δηλαδή, μας διδάσκει ο Krishna με την karma yoga του, προϊόν της προσκόλλησης του σε εγωιστικά κίνητρα και κρυφά, προσωπικά ανταλλάγματα τα οποία θα αγωνιά να πετύχει κάθε φορά ιδίως που τα πράγματα δεν θα βαίνουν κατά τους δικούς του υπολογισμούς καλώς. Αλλά πέρα από το είδος των προσδοκιών σου, θα πρέπει, επιπλέον, θα πει ο Krishna, να προσέξεις και την στάση σου απέναντι τους. Ως karma yogi οφείλεις να προχωράς το σχέδιο της εξέλιξης σου χωρίς να ζητάς υποσυνείδητα να εισπράξεις πεισματικά την αποπληρωμή σου παίρνοντας πίσω ένα-ένα όσα (υλικά αγαθά, χρόνο, συναισθήματα) έδωσες ή «θυσίασες» στην πορεία.

Αυτό δεν σημαίνει, από την άλλη μεριά, πως θα πρέπει να συμβιβαστείς με το γεγονός ότι «αμοιβή» σου θα είναι το τίποτα, κανένα αντίκρισμα ούτε το παραμικρό όφελος. Η ματαιότητα μπρος την οποία θα μας έφερναν τα ερωτηματικά που θα γεννούσε στο μυαλό μας ένα τόσο απόλυτο τίποτα θα μας έκανε τρομερά απρόθυμους στο να αναλάβουμε δράση, και οπότε να βαδίσουμε τον δρόμο της karma yoga.  Η μη προσκόλληση στην αμοιβή που προϋποθέτει η άσκηση της karma yoga σε καμία περίπτωση δεν απαγορεύει την ύπαρξη αμοιβής. Η «αμοιβή» είναι φυσικό να θες να έρθει, αλλιώς πού θα βασιζόταν η προσδοκία σου; Απλά δεν είναι πρακτικά στο χέρι σου να την κάνεις να ταιριάξει στα δικά σου «θέλω».

Αν θα μπορούσες, με άλλα λόγια, να διατηρήσεις αμείωτη μέσα σου τη θέρμη του ενθουσιασμού που φέρνει η προσδοκία, αποβάλλοντας ταυτόχρονα τη θέρμη της επιθυμίας σου να ελέγξεις τους καρπούς της, θα ήσουν πολύ κοντά στο να κατανοήσεις την ουσία των διδαγμάτων του Krishna. Αρκεί φυσικά να μην φτάσεις στο άλλο άκρο, θα επισημάνει πολύ εύστοχα στο βιβλίο του ο Georg Feuerstein, και καταντήσεις εμμονικός με την αδιαφορία σου:

Μια σημαντική πτυχή της πρακτικής της karma yoga είναι η μη νευρωτική αδιαφορία προς αυτό που ο Krishna αποκαλεί «φρούτο» (phala) των πράξεών μας.

 

Γιατί, ως τέτοια, δηλαδή νευρωτική, η αδιαφορία για το «φρούτο» των προσδοκιών μας δεν θα είναι παρά μια άλλου τύπου προσκόλληση η οποία θα προκαλεί το τεράστιο εκείνο είδος ψυχολογικής πίεσης που θα πρέπει ο καθένας μας να αποφεύγει…