Περί ευημερίας

Σκέψεις με αφορμή το άρθρο με τίτλο “Sevā: The Heart of Spiritual Citizenship” της Marcy Braverman Goldstein στο περιοδικό Tarka Journal.

Λέμε, διαβάζουμε, ακούμε και ψάλλουμε, *«Είθε όλοι          οι άνθρωποι να είναι ευτυχισμένοι ~ Lokāḥ samastāḥ  sukhino bhavantu!» Τι κάνουμε όμως για να συμβεί; …Εργαζόμαστε αφοσιωμένα για την ευημερία της ανθρωπότητας, ενθυμούμενοι ότι οι πράξεις μας συνδέονται η μία με την άλλη σε μια ατελείωτη δυναμική που επηρεάζει κάθε άνθρωπο; …Τι κάνεις ΕΣΥ για τους ανθρώπους, τώρα (atha);

 

Διαβάζοντας τα λόγια αυτά της Goldstein, έστω και αν έχεις πει μία φορά σε κάποιο μάθημα γιόγκα το παραπάνω mantra, είναι αναπόφευκτο, νομίζω να μην κάνεις την ερώτηση μέσα σου: Κάνω κάτι έμπρακτα για την ευτυχία την οποία επικαλούμαι, και δεν είναι μόνο η δική μου αλλά και του συνόλου, ή μένω μόνο να λέω κούφια λόγια που μην έχοντας κανένα πραγματικό «βάρος» εξαφανίζονται στον αέρα τη στιγμή κιόλας που βγαίνουν από το στόμα μου;

Ψάλλοντας το mantra “lokāḥ samastāḥ sukhino bhavantu” κάνεις, ασυνείδητα ίσως αρχικά, μια πολύ σημαντική δήλωση στον εαυτό σου. Δηλώνεις πως η συλλογική ευημερία δεν είναι αποκλειστικά για τους ρομαντικούς που θέλουν να ζουν σε κάποιο όνειρό τους για τον κόσμο ή για τους ακτιβιστές εκείνους που θέλουν να διαμαρτυρηθούν ενώπιων ενός κόσμου άδικου και αφιλόξενου. Αφορά κάθε άνθρωπο.

Καθένας μας οφείλει να εργάζεται για τον άλλο. Η κρατική συνοχή στηρίζεται ως επί τον πλείστον στην αρχή της προσφοράς και υπηρεσίας προς το σύνολο. Το κράτος είναι ένας «ζωντανός οργανισμός» την ύπαρξη του οποίου εξασφαλίζει κάθε πολίτης μέσα από εργασιακές σχέσεις που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και την κοινή πρόοδο. Και αντιστοίχως, το κράτος οφείλει να μεριμνά, ξεχωριστά για κάθε του «εργάτη».

Ανεξάρτητα από το πόσο αποδοτικά λειτουργεί αυτό το «δούναι και λαβείν», πώς πραγματικά, έχουμε μάθει να ευημερούμε; Μήπως η ευημερία είναι στην πραγματικότητα ένα τόσο προσωπικό στοίχημα που δεν αφήνει στη σκέψη για συλλογικότητα άλλο τρόπο να υπάρξει στο μυαλό μας, πέρα από μια απλή υποχρέωση; Η ευημερία του άλλου, έχουμε μάθει πολλοί από εμάς, πρέπει να «καταβάλλεται» με την ίδια αυστηρή τακτικότητα που θα πρέπει να καταβάλλουμε τα χρήματα για την αποπληρωμή ενός οικιακού λογαριασμού.

Μας είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατανοήσουμε πώς υπηρετώντας τους άλλους ανθρώπους υπηρετούμε πρώτα και κύρια τον εαυτό μας. Αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε ότι η ατομική μας ευημερία έρχεται μέσα από ένα περιβάλλον ευημερίας του οποίου οι γύρω μας αποτελούν ενεργό και ταυτόχρονα, αναπόσπαστο μέρος. Και αυτό το είδος υπηρεσίας (sevā) δεν έχει να κάνει με την ανιδιοτέλεια. Πολύ περισσότερο, αφορά μια βαθιά συνειδητοποίηση του πόσο χρειάζεται να ανοίξει η αγκαλιά της φροντίδας μας προς τον κόσμο, ο οποίος βρίσκεται έξω από τον μικροσκοπικό κόσμο της δικής μας ζωής.

Πόσο κόντρα ρόλος όταν ζεις σε ένα περιβάλλον τόσο ανελέητα ανταγωνιστικό και, τελευταία, τόσο απρόσιτο που περιμένει να κατασπαράξει όποιον το πλησιάσει…Είναι, θαρρείς, από φόβο μήπως με κάποιο τρόπο απειληθεί; Είναι από υπερβολική θέληση να επιβιώσει αγνοώντας οποιαδήποτε άλλη θέληση; Πάντως, τέτοιες αγκαλιές, αυτές που δίνονται όταν αληθινά (κι όχι υποκριτικά) πλησιάσεις τον άλλο, μπορεί να γίνουν επικίνδυνες. Να σου αφήσουν πληγές από δαγκωματιές και πισώπλατα μαχαιρώματα.

Η αληθινή ευημερία, όμως, δεν αφορά την επιλογή «ή εγώ ή ο άλλος». Απαιτεί διεύρυνση, άνοιγμα από όλους και τον καθένα ξεχωριστά των ορίων αυτού που αποκαλεί και νιώθει σαν σπίτι και οικογένεια του. Ο κόσμος μας, φυσικός, κοινωνικός, συμπαντικός, είναι ο φιλοξενούμενος στον οποίο θα φροντίσουμε να μην λείψει τίποτα, όχι απαραίτητα επειδή τον έχουμε ανάγκη αλλά επειδή η δική του είναι και δική μας χαρά. Ευημερία, θα τονίσει εμμέσως το αρχαίο ινδικό mantra, δεν είναι παρά η αυθόρμητη έκφραση της φυσικής, εσωτερικής ανάγκης μας να ΜΟΙΡΑΣΤΟΥΜΕ ΧΑΡΑ, ΕΥΦΟΡΙΑ.

Από την άλλη πλευρά, η ανάγκη για μοίρασμα δεν σημαίνει ότι το πλαίσιο της ατομικής ευημερίας του καθενός μας δεν θα πρέπει να είναι διακριτό. Συνεχίζουμε να έχουμε το δικαίωμα να ορίζουμε και να διαμορφώνουμε το πλαίσιο που επιθυμούμε για τον εαυτό μας όπως και την υποχρέωση να σεβόμαστε το πλαίσιο που έχει ορίσει ο διπλανός μας. Με άλλα λόγια, η συλλογική ευημερία δεν αναιρεί την ατομική. Την προϋποθέτει. Απλά, καλεί να καταστήσουμε τα όρια της δεύτερης πιο πλατιά και πιο ελαστικά. «Είθε όλοι οι άνθρωποι να είναι ευτυχισμένοι, θα μας πει με τα λόγια του το mantra, φροντίζοντας ο ένας την ευτυχία του άλλου και για να υπάρξει και για να διατηρηθεί».

 

*Πρόκειται για ένα πολύ γνωστό mantra το οποίο χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, και σε διάφορες τάξεις γιόγκα.